Ο Σέρβος Μίσα Τζούρκοβιτς, επικεφαλής του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Βελιγράδι, επ’ ευκαιρία του νέου του βιβλίου «Τα Βαλκάνια και η Τουρκία σε μετάβαση» μίλησε αποκλειστικά στο Libre για τη διείσδυση της Τουρκίας στα Βαλκάνια, τους τρόπους και τους στόχους της.
Ο Μίσα Τζούρκοβιτς είναι διδάκτορας στην Πολιτική Φιλοσοφία και επικεφαλής (διευθυντής) του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Βελιγράδι, από το 2016. Το Ινστιτούτο είναι ένα από τα πιο ενεργά και σεβαστά ινστιτούτα διεθνών σχέσεων στα Βαλκάνια.
Έχουν προσκληθεί εξέχοντες επιστήμονες όπως οι Michael Freeden, Wolfram Kaiser, Michail Delyagin, Horacio Cherutti Guldberg, Claus Offe, Misha Glenny, Philippe Schmitter, Birgul Demirtas.
Παραδοσιακοί διεθνείς εταίροι είναι το Hanns Seidel Stiftung, το Konrad Adenauer Stiftung, το Gorchakov Fund και το Yunus Emre Institute. Είναι επίσης συγγραφέας 16 βιβλίων και 9 συλλογών άρθρων.
ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΙΣΑ ΤΖΟΥΡΚΟΒΙΤΣ
–Γιατί επιλέξατε να επικεντρωθείτε στην Τουρκία και τις σχέσεις της με τα Βαλκάνια και όχι με χώρες που είναι μεγαλύτερες σε μέγεθος και έχουν μεγαλύτερο γεωστρατηγικό ενδιαφέρον σε παγκόσμια κλίμακα, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσική Ομοσπονδία και η Κίνα;
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία αποτελούν φυσικά πολύ σημαντικό αντικείμενο της έρευνάς μας, ιδίως λόγω του ρόλου τους στη γιουγκοσλαβική κρίση από τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Ωστόσο, η Τουρκία από το 2009 και την ομιλία του Νταβούτογλου στο Σαράγεβο όπου ανακοίνωσε τα σχέδια για την “επιστροφή” της στα Βαλκάνια και από τότε τα θέματα της μπήκαν πραγματικά σε συνδυασμένη κίνηση για να εξαπλώσει την επιρροή της στις βαλκανικές χώρες.
Για τους Σέρβους της Σερβίας και της Σερβικής Δημοκρατίας(σ.σ. Β.Ε) ήταν πολύ σημαντικό κίνητρο να ξεκινήσουν κάποια έρευνα για το τι πραγματικά συμβαίνει στο εσωτερικό της ίδιας της Τουρκίας και ποιοι είναι οι στόχοι και τα μέσα της εξωτερικής της πολιτικής.
Ο καθηγητής Ντάρκο Τάνσκοβιτς ήδη το 2010 δημοσίευσε ένα βιβλίο για τον νεοοθωμανισμό, και εγώ οργάνωσα το 2012 με τον Αλεκσάνταρ Ράκοβιτς ένα μεγάλο συνέδριο και στη συνέχεια δημοσίευσα τα πρακτικά με τίτλο «Τουρκία- Περιφερειακή Δύναμη;» Μεταφράσαμε επίσης στα σερβικά το μανιφέστο του Νταβούτογλου “Στρατηγικό βάθος”.
Η Τουρκία είχε ήδη κάποια εμπλοκή στον πόλεμο στη Βοσνία και το 1999 μια επίθεση κατά της Ο.Δ. της Γιουγκοσλαβίας, η οποία ήταν κατά πολύ αντίστοιχη των αντισερβικών γραμμών, επομένως έπρεπε να είμαστε πολύ πρόωροι και να παρακολουθήσουμε σοβαρά τη νέα εμπλοκή τους.
-Αναζητώντας τα αίτια της διείσδυσης και της επιρροής της Τουρκίας στα Βαλκάνια, πιστεύετε ότι πρόκειται για μια προσπάθεια αναβίωσης ενός νεο-οθωμανισμού ή για την ανάγκη για συνεργασία με αμοιβαία οφέλη σε ένα άκρως ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον;
Από το 2009 και το δεύτερο άνοιγμά της προς τα Βαλκάνια, η Τουρκία εργαζόταν σε διάφορα επίπεδα και άλλαζε πολύ συχνά τα μέσα και τις μεθόδους της. Έτσι, υπάρχουν τα πάντα σε αυτό: από οικονομικές επενδύσεις που είναι αναγκαίες για την οικονομία των Βαλκανίων, μέσω γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών στόχων, μέχρι καθαρά θρησκευτική βάση, δεδομένου ότι η Diyanet(σ.σ. Διεύθυνση Θρησκευμάτων) παίζει τεράστιο ρόλο στην προσέγγιση της ήπιας ισχύος της. Για παράδειγμα, πρόσφατα το Μαυροβούνιο επέτρεψε στη Diyanet να είναι υπεύθυνη για την επιλογή μουφτή για τη χώρα αυτή.
Στο βιβλίο που μόλις εξέδωσα, δείξαμε ότι οι επενδύσεις είναι πολύ μικρότερες εδώ από ό,τι στις ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλη τουρκική διασπορά.
Έτσι, γενικά πιστεύω ότι η τουρκική προσέγγιση στα Βαλκάνια καθοδηγείται πολύ περισσότερο από τους γεωπολιτικούς της στόχους και από τις ιδέες ότι η Τουρκία θα μπει στις πρώτες δέκα οικονομίες ή στις πρώτες δέκα δυνάμεις στον κόσμο. Οι σχέσεις και οι συγκρούσεις με την Ελλάδα παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτό.
-Ποιο ήταν το γεγονός που άλλαξε τη στάση της Τουρκίας απέναντι στα Βαλκάνια και γιατί συνέβη αυτό;
Το 2016 και η απόπειρα πραξικοπήματος δρομολόγησαν κάποιες σημαντικές αλλαγές τακτικής. Πολλοί άνθρωποι στα Βαλκάνια εξέφρασαν τη συμπάθεια και τα συλλυπητήριά τους για τους απλούς ανθρώπους στην Τουρκία που πέθαναν αγωνιζόμενοι για τη δημοκρατία ενάντια στον στρατό. Έτσι, ακόμη και οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Σερβίας, που πριν από αυτό θεωρούνταν οι μεγαλύτεροι εχθροί, έκαναν τηλεφωνήματα στον Ερντογάν για να εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους.
Έκτοτε, αντικατέστησε τον Νταβούτογλου, άλλαξε το σύνταγμα, έκανε πολύ μεγαλύτερη προσωποποίηση της πολιτικής και ξεκίνησε ένα είδος επίθεσης γοητείας προς τα χριστιανικά κράτη στα Βαλκάνια. Μαζί με κάποιου είδους διπλωματική προσέγγιση προς τη Ρωσία και πιο σύνθετες σχέσεις με τη Δύση. Οι ευρωπαϊκές ενσωματώσεις της Τουρκίας τελείωσαν από τότε de facto.
Όσον αφορά τα Βαλκάνια, η ιδέα ήταν να ξεκινήσει μια πολιτική που θα ήταν λίγο λιγότερο προσανατολισμένη στο Ισλάμ, διμερής και πολύ λιγότερο συνδεδεμένη με τις ευρωατλαντικές ολοκληρώσεις της περιοχής, τις οποίες υποστήριζε σθεναρά νωρίτερα.
Και φυσικά, η αντιμετώπιση των υποδομών του Γκιουλέν στην περιοχή, μείωσε τη γενική τουρκική παρουσία και την ήπια ισχύ.
-Σε ποιο βαθμό η Τουρκία χρησιμοποιεί τον ισλαμισμό για να επηρεάσει τις σχέσεις της με τις βαλκανικές χώρες που είναι μουσουλμανικές, όπως η Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο ή η Βοσνία-Ερζεγοβίνη;
Ήδη από το 2009 ο Νταβούτογλου επέμεινε σε κινήσεις προσέγγισης και των χριστιανικών εθνών και όχι να βασίζει το δρόμο της Τουρκίας μόνο μέσω της λεγόμενης πράσινης εγκάρσιας, δηλαδή των μουσουλμανικών λαών. Οι μουσουλμάνοι είναι μειονότητα στα Βαλκάνια, οπότε είναι σαφές γιατί δεν αρκεί. Έτσι, ιδιαίτερα πολλά επενδύθηκαν εκείνη την εποχή στην ΠΓΔΜ και τώρα Βόρεια Μακεδονία, όπου η Τουρκία επί Γκρούεφσκι απέκτησε μεγάλη επιρροή. Ο στρατός εκπαιδεύτηκε πλήρως από την Τουρκία για παράδειγμα.
Αλλά με τους Σέρβους δεν υπήρξε μεγάλη επιτυχία, η Βουλγαρία είχε επίσης πολύ μεγάλες εφεδρείες κλπ. Δεδομένου ότι η Ελλάδα θεωρείται το μεγαλύτερο πρόβλημα, η Τουρκία προσπαθεί να την περικυκλώσει προσεγγίζοντας τους γείτονές της.
Μετά το 2016 οι σχέσεις με τον Βούτσιτς και τον Ντόντικ άρχισαν να είναι καλύτερες, η Τουρκία απέφυγε τις προηγούμενες ριζοσπαστικές δηλώσεις έναντι του Κοσσυφοπεδίου και της Σέρπσκα, ήρθαν κάποιες επενδύσεις, αλλά ακόμα κατά καιρούς βλέπεις έντονη υποστήριξη του Ερντογάν προς το Σαράγεβο, την Πρίστινα και τα Τίρανα ως τους πρωταρχικούς συμμάχους στην περιοχή. Πρόσφατα ο Ερντογάν δήλωσε ότι θα ξεκινήσει νέα επίθεση για να λάβει περισσότερες αναγνωρίσεις για το καθεστώς της Πρίστινα.
-Μακροπρόθεσμα, ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το αποτύπωμα της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων;
Ο τίτλος του εισαγωγικού κεφαλαίου του βιβλίου μου είναι “Έχει πράγματι επιστρέψει η Τουρκία στα Βαλκάνια;”. Η απάντηση είναι σύνθετη και όχι απλή. Όταν βλέπει κανείς ότι η ΤΙΚΑ(Τουρκικός Οργανισμός Συνεργασίας και Συντονισμού) δαπανά το ένα πέμπτο του ετήσιου προϋπολογισμού της για βαλκανικά προγράμματα και κάποια παρόμοια στοιχεία, τότε είναι σαφές ότι τα Βαλκάνια είναι σημαντικά για την προβολή ισχύος της Τουρκίας.
Από την άλλη πλευρά, αν βάλουμε τα οικονομικά δεδομένα και άλλους δείκτες εξωτερικής πολιτικής σε συγκριτικό πλαίσιο, δεν βλέπουμε ότι τα Βαλκάνια είναι τόσο σημαντικά όσο η Μέση Ανατολή ή το Αζερμπαϊτζάν για παράδειγμα.
Επίσης, συγκρίνοντας τον ρόλο της με άλλες ξένες δυνάμεις, είναι ορατό ότι εξακολουθεί να απέχει πολύ, πολύ από την επιρροή και τον ρόλο τους. Και δεν νομίζω ότι ο ρόλος τηςς θα αυξηθεί πολύ περισσότερο από το σημερινό επίπεδο. Οι Γερμανοί και οι Ευρωπαίοι είναι ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι και απρόθυμοι γι’ αυτό.
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία είναι σοβαρός παράγοντας με σοβαρές φιλοδοξίες και ο πρόσφατος πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έδειξε την ικανότητα και την προθυμία της να προβάλλει ακόμη και τις στρατιωτικές της εγκαταστάσεις, όπως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, εκτός της επικράτειάς της. Η Συρία και το Ιράκ επίσης. Οπότε πρέπει να το παρακολουθήσουμε πολύ προσεκτικά και φυσικά να εμπλακούμε σε όλα εκείνα τα συνεργατικά σχέδια και ιδέες που μπορεί να είναι χρήσιμα για αυτούς και για εμάς.
