Η πρόσφατη συζήτηση γύρω από το λεγόμενο «σχέδιο των 28 σημείων» για την Ουκρανία αποκαλύπτει ότι η κατάσταση είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο φαίνεται. Δεν πρόκειται για ένα τελικό κείμενο που ο πρόεδρος Ζελένσκι καλείται να αποδεχθεί ή να απορρίψει, αλλά για ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης, γεμάτο ασάφειες και εσκεμμένα ανοιχτές ερμηνείες.
Ο κ. Μάζης επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το σχέδιο, περίπου το 14% της περιοχής του Ντονμπάς προβλέπεται να παραχωρηθεί στη Ρωσία — περιοχές δηλαδή που ακόμη δεν έχουν τεθεί υπό ρωσικό έλεγχο.
Το καθεστώς αυτών των περιοχών θα είναι αποστρατικοποιημένο, χωρίς δυνατότητα στρατιωτικής παρουσίας, γεγονός που δημιουργεί σειρά ερωτημάτων:
Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη σε περίπτωση προβοκάτσιας;
Τι θα συμβεί αν κάποια πλευρά επιχειρήσει να εκμεταλλευθεί ένα «θερμό επεισόδιο»;
Ο κ. Μάζης προειδοποιεί ότι οι προβοκάτσιες είναι σχεδόν βέβαιες, και ενδέχεται να προκαλέσουν νέα ρήξη και επανέναρξη του πολέμου.
Ένα από τα κεντρικά ζητήματα του σχεδίου αφορά τη συνταγματική κατοχύρωση της ουδετερότητας της Ουκρανίας, δηλαδή τη δέσμευση ότι η χώρα δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ. Αυτό συνοδεύεται και από τη δέσμευση του ίδιου του ΝΑΤΟ ότι δεν θα επιδιώξει να ενσωματώσει την Ουκρανία.
Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει ο κ. Μάζης, τίποτα δεν εμποδίζει μεμονωμένα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ —όπως η Αγγλία, η Γαλλία ή η Γερμανία— να αποστείλουν όπλα ή στρατεύματα. Κάτι τέτοιο θα θεωρηθεί απαράδεκτο από τη Ρωσία, αναζωπυρώνοντας τις εντάσεις.
Η Μόσχα, σύμφωνα με τον κ. Μάζη, δεν αναγνωρίζει πλέον τον Ζελένσκι ως νόμιμο πρόεδρο, δεδομένου ότι δεν έχει προκηρύξει εκλογές εδώ και δύο χρόνια. Επομένως, τίθεται το ερώτημα: με ποιον θα καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων η Ρωσία;
Ο καθηγητής σκιαγραφεί τρία πιθανά πρόσωπα:
Κυρίλο Μπουγκάνοφ – επικεφαλής των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών, σκληρός αντιρώσος, «ανεπιθύμητος» για τη Μόσχα.
Αντρίι Μπιλέτσκι – ιδεολογικά ακροδεξιός, με νεοναζιστικές αναφορές, «απαράδεκτος» για κάθε ρωσική διαπραγμάτευση.
Αλέξι Αριστόβιτς – πραγματιστής, πρώην σύμβουλος του Ζελένσκι, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Κατά τον κ. Μάζη, ο Αριστόβιτς αντιλαμβάνεται ότι το αμερικανικό σχέδιο δεν στοχεύει στο να «χαρίσει» την Ουκρανία στη Ρωσία, αλλά στο να σώσει ό,τι μπορεί να σωθεί.
Στο ερώτημα τι ρόλο παίζουν οι Ευρωπαίοι, ο κ. Μάζης απαντά με σαρκασμό: «Και ποιος τους ακούει;» — αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν περιθωριοποιηθεί. Τονίζει ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θέτει ένα σκληρό δίλημμα στον Ζελένσκι: ή χάνει τη στήριξη των ΗΠΑ ή χάνει την αξιοπρέπειά του.
Ο κ. Μάζης προειδοποιεί ότι τέτοιες κρίσεις απαιτούν ψυχραιμία και ρεαλισμό, όχι συναισθηματικές αντιδράσεις. Η γεωπολιτική, όπως λέει χαρακτηριστικά, «θέλει το μυαλό στο ψυγείο».
Τέλος, ο κ. Μάζης αναλύει την ευρύτερη εικόνα: ο Πούτιν, λέει, είναι έτοιμος να κάνει ανταλλαγές σφαιρών επιρροής. Εικάζει ότι θα μπορούσε να «παραχωρήσει» τη Βενεζουέλα στις ΗΠΑ —αν ο Τραμπ ικανοποιήσει τις ρωσικές ελάχιστες απαιτήσεις στην Ουκρανία.
Πρόκειται για ένα παιχνίδι αμοιβαίων παραχωρήσεων:
«Φτιάξτε μου την Ουκρανία, να σας φτιάξω τη Βενεζουέλα», λέει ο Πούτιν, δείχνοντας ότι ο διάλογος μπορεί να βασιστεί όχι στο έδαφος της Ουκρανίας, αλλά σε άλλες γεωπολιτικές σφαίρες.
