Μια εκτεταμένη έρευνα που έλαβε χώρα σε 65 κράτη δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο από τον ανεξάρτητο οργανισμό Freedom House που εδρεύει στις ΗΠΑ και σκοπό έχει την ανάδειξη ζητημάτων περί των δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών στο διαδίκτυο.
Στο σύντομο αυτό άρθρο θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τις βασικές πτυχές της, οι οποίες ομολογουμένως έχουν προκαλέσει ήδη έντονες συζητήσεις και προβληματισμό καθότι ανατρέπουν πολλά θέσφατα περί της ελευθερίας των χρηστών στον παγκόσμιο διαδικτυακό ιστό.
Κατά την έρευνα, λοιπόν, πρόσβαση στο διαδίκτυο έχουν περί τα 3,8 δισεκατομμύρια πολίτες διεθνώς, εκ των οποίων το 71 % ζουν σε κράτη, όπου άνθρωποι έχουν διωχθεί και φυλακιστεί για αναρτήσεις πολιτικού, κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου, το 65 % σε χώρες όπου πολίτες έχουν δεχθεί επιθέσεις ή και δολοφονήθηκαν λόγω της διαδικτυακής τους δραστηριότητας, το 59 % σε μέρη όπου οι κρατικές αρχές διέθεταν εντεταλμένο προσωπικό για χειραγώγηση της κοινής γνώμης μέσω στοχευμένης ανάρτησης και διάδοσης σχολίων και προπαγανδιστικού υλικού ενώ το 56 % σε κράτη όπου διαδικτυακές αναρτήσεις πολιτικού, κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου αφαιρέθηκαν με κρατική παρέμβαση.
Λαμβάνοντας υπόψη την ελευθερία πρόσβασης στο διαδίκτυο, την άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης σε αυτό καθώς και τον σεβασμό της ιδιωτικότητας των χρηστών, η μελέτη κατατάσσει τα κράτη σε τρεις (3) κατηγορίες ανάλογα με την βαθμολογία που συγκεντρώνουν.
Σύμφωνα με την βαθμονόμηση που βασίζεται σε ένα ερωτηματολόγιο 21 ερωτήσεων:
– το 35% των κρατών αξιολογήθηκαν ως «μη ελεύθερα»,
– το 32% «εν μέρει ελεύθερα» και,
– μόλις το 20% ικανοποίησαν τα κριτήρια για ένα διαδίκτυο εν τοις πράγμασι ελεύθερο.
Την πρώτη θέση στην θωράκιση της ελευθερίας στο διαδίκτυο κατέλαβε η Ισλανδία ενώ η Κίνα κατετάγη στην τελευταία θέση για τέταρτη συνεχή χρονιά
Την πρώτη θέση στην θωράκιση της ελευθερίας στο διαδίκτυο κατέλαβε η Ισλανδία, καθώς δεν εντοπίστηκαν ποινικές διώξεις εις βάρος χρηστών για τον διαδικτυακό τους λόγο ενώ υπάρχει σχεδόν καθολική συνδεσιμότητα με ταυτόχρονη ισχυρή προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών.
Από την άλλη, η Κίνα κατετάγη στην τελευταία θέση για τέταρτη συνεχή χρονιά λόγω των διευρυμένων περιστατικών διαδικτυακής λογοκρισίας και κατάργησης λογαριασμών σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης εξαιτίας «αποκλίνουσας» συμπεριφοράς.
Δεδομένου ότι και ο κυβερνοχώρος αποτελεί πεδίο πολιτικού διαλόγου και αντιπαράθεσης η ελευθερία ροή της πληροφορίας σε αυτόν παίζει καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα του πολιτικού «παιχνιδιού». Η έρευνα εντόπισε 24 κράτη στα οποία κρατικοί και μη κρατικοί δρώντες συμμετείχαν σε εκτεταμένες εκστρατείες ελέγχου και διαμόρφωσης του περιεχομένου στο διαδίκτυο κατά την διάρκεια προεκλογικών περιόδων κυρίως μέσω προπαγανδιστικών ειδήσεων, παραπληροφόρησης (fake news), πληρωμένων σχολιαστών, αυτοματοποιημένων ρομπότ που αλληλεπιδρούν ως πραγματικοί χρήστες με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (bots) και παραβίασης και «αεροπειρατείας» λογαριασμών σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, παύθηκαν 34.000 ιστοσελίδες για να εμποδίσουν την διάδοση της αντιπολιτευτικής ρητορικής, ενώ σε άλλες χώρες όπως στην Τουρκία, στην Ουκρανία και στην Ινδία έλαβαν χώρα κυβερνοεπιθέσεις σε ιστοσελίδες πολιτικού περιεχομένου, χρησιμοποιήθηκαν μέσα προπαγάνδας βασισμένης σε ψευδή στοιχεία και συνελήφθησαν πολιτικοί ακτιβιστές για την διαδικτυακή τους δράση.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο της έρευνας για την ψηφιακή κατόπτευση των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης από τις κυβερνήσεις και την μαζική συλλογή προσωπικών δεδομένων των πολιτών.
Από τα 65 κράτη που διερευνήθηκαν, 40 από αυτά διαθέτουν τεχνολογικά προηγμένα συστήματα παρακολούθησης της διαδικτυακής συμπεριφοράς με την χρήση προγραμμάτων μηχανικής εκμάθησης (machine learning) και τεχνητής νοημοσύνης από το οποίο συνάγεται ότι το 89 % των διαδικτυακών χρηστών παγκοσμίως (δηλ. 3 δισεκατομμύρια) παρακολουθούνται.
Κι ενώ ίσως περίμενε κανείς τέτοιες μέθοδοι να χρησιμοποιούνται μόνο σε ανελεύθερα καθεστώτα, η έρευνα αποδεικνύει ότι τέτοιες πολιτικές εφαρμόζονται ευρέως και σε κράτη του δυτικού κόσμου υπό το πρόσχημα συχνά της καταπολέμησης της σοβαρής εγκληματικότητας όπως της τρομοκρατίας, της παιδικής κακοποίησης ή της εμπορίας ναρκωτικών ουσιών.
Με αμφιλεγόμενες μεθόδους ψηφιακής επιτήρησης σύγχρονες προηγμένες χώρες καταγράφουν ταξιδιώτες λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων, παρακολουθούν την συμπεριφορά ακόμα και μαθητών και «φακελώνουν» πολιτικούς ακτιβιστές και πολίτες που συμμετέχουν σε πορείες διαμαρτυρίας.
Συνολικά, σε 47 από τα 65 κράτη όπου διεξήχθη η έρευνα παρατηρήθηκαν συλλήψεις χρηστών για τον διαδικτυακό τους λόγο πολιτικού, κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου κατόπιν διευρυμένης ψηφιακής παρακολούθησης.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι αστυνομικές αρχές του Λονδίνου παρακολουθούσαν την διαδικτυακή συμπεριφορά 9.000 ακτιβιστών όλου του πολιτικού φάσματος με την πλειοψηφία αυτών δίχως ποινικό παρελθόν χρησιμοποιώντας συστήματα γεωεντοπισμού και αναλύοντας τις αναρτήσεις τους σε Facebook, Twitter και άλλες πλατφόρμες.
Κοντά στα ανωτέρω οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι πλέον τα περισσότερα κράτη διαθέτουν εξελιγμένα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που προσφέρουν στις κυβερνήσεις ανυπολόγιστες δυνατότητες ψηφιακής επιτήρησης των πολιτών όσο ποτέ άλλοτε με βαρύτατες επιπτώσεις σε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
phgh
Στο σύντομο αυτό άρθρο θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τις βασικές πτυχές της, οι οποίες ομολογουμένως έχουν προκαλέσει ήδη έντονες συζητήσεις και προβληματισμό καθότι ανατρέπουν πολλά θέσφατα περί της ελευθερίας των χρηστών στον παγκόσμιο διαδικτυακό ιστό.
Κατά την έρευνα, λοιπόν, πρόσβαση στο διαδίκτυο έχουν περί τα 3,8 δισεκατομμύρια πολίτες διεθνώς, εκ των οποίων το 71 % ζουν σε κράτη, όπου άνθρωποι έχουν διωχθεί και φυλακιστεί για αναρτήσεις πολιτικού, κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου, το 65 % σε χώρες όπου πολίτες έχουν δεχθεί επιθέσεις ή και δολοφονήθηκαν λόγω της διαδικτυακής τους δραστηριότητας, το 59 % σε μέρη όπου οι κρατικές αρχές διέθεταν εντεταλμένο προσωπικό για χειραγώγηση της κοινής γνώμης μέσω στοχευμένης ανάρτησης και διάδοσης σχολίων και προπαγανδιστικού υλικού ενώ το 56 % σε κράτη όπου διαδικτυακές αναρτήσεις πολιτικού, κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου αφαιρέθηκαν με κρατική παρέμβαση.
Λαμβάνοντας υπόψη την ελευθερία πρόσβασης στο διαδίκτυο, την άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης σε αυτό καθώς και τον σεβασμό της ιδιωτικότητας των χρηστών, η μελέτη κατατάσσει τα κράτη σε τρεις (3) κατηγορίες ανάλογα με την βαθμολογία που συγκεντρώνουν.
Σύμφωνα με την βαθμονόμηση που βασίζεται σε ένα ερωτηματολόγιο 21 ερωτήσεων:
– το 35% των κρατών αξιολογήθηκαν ως «μη ελεύθερα»,
– το 32% «εν μέρει ελεύθερα» και,
– μόλις το 20% ικανοποίησαν τα κριτήρια για ένα διαδίκτυο εν τοις πράγμασι ελεύθερο.
Την πρώτη θέση στην θωράκιση της ελευθερίας στο διαδίκτυο κατέλαβε η Ισλανδία ενώ η Κίνα κατετάγη στην τελευταία θέση για τέταρτη συνεχή χρονιά
Την πρώτη θέση στην θωράκιση της ελευθερίας στο διαδίκτυο κατέλαβε η Ισλανδία, καθώς δεν εντοπίστηκαν ποινικές διώξεις εις βάρος χρηστών για τον διαδικτυακό τους λόγο ενώ υπάρχει σχεδόν καθολική συνδεσιμότητα με ταυτόχρονη ισχυρή προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών.
Από την άλλη, η Κίνα κατετάγη στην τελευταία θέση για τέταρτη συνεχή χρονιά λόγω των διευρυμένων περιστατικών διαδικτυακής λογοκρισίας και κατάργησης λογαριασμών σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης εξαιτίας «αποκλίνουσας» συμπεριφοράς.
Δεδομένου ότι και ο κυβερνοχώρος αποτελεί πεδίο πολιτικού διαλόγου και αντιπαράθεσης η ελευθερία ροή της πληροφορίας σε αυτόν παίζει καθοριστικό ρόλο στο αποτέλεσμα του πολιτικού «παιχνιδιού». Η έρευνα εντόπισε 24 κράτη στα οποία κρατικοί και μη κρατικοί δρώντες συμμετείχαν σε εκτεταμένες εκστρατείες ελέγχου και διαμόρφωσης του περιεχομένου στο διαδίκτυο κατά την διάρκεια προεκλογικών περιόδων κυρίως μέσω προπαγανδιστικών ειδήσεων, παραπληροφόρησης (fake news), πληρωμένων σχολιαστών, αυτοματοποιημένων ρομπότ που αλληλεπιδρούν ως πραγματικοί χρήστες με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (bots) και παραβίασης και «αεροπειρατείας» λογαριασμών σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, παύθηκαν 34.000 ιστοσελίδες για να εμποδίσουν την διάδοση της αντιπολιτευτικής ρητορικής, ενώ σε άλλες χώρες όπως στην Τουρκία, στην Ουκρανία και στην Ινδία έλαβαν χώρα κυβερνοεπιθέσεις σε ιστοσελίδες πολιτικού περιεχομένου, χρησιμοποιήθηκαν μέσα προπαγάνδας βασισμένης σε ψευδή στοιχεία και συνελήφθησαν πολιτικοί ακτιβιστές για την διαδικτυακή τους δράση.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο της έρευνας για την ψηφιακή κατόπτευση των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης από τις κυβερνήσεις και την μαζική συλλογή προσωπικών δεδομένων των πολιτών.
Από τα 65 κράτη που διερευνήθηκαν, 40 από αυτά διαθέτουν τεχνολογικά προηγμένα συστήματα παρακολούθησης της διαδικτυακής συμπεριφοράς με την χρήση προγραμμάτων μηχανικής εκμάθησης (machine learning) και τεχνητής νοημοσύνης από το οποίο συνάγεται ότι το 89 % των διαδικτυακών χρηστών παγκοσμίως (δηλ. 3 δισεκατομμύρια) παρακολουθούνται.
Κι ενώ ίσως περίμενε κανείς τέτοιες μέθοδοι να χρησιμοποιούνται μόνο σε ανελεύθερα καθεστώτα, η έρευνα αποδεικνύει ότι τέτοιες πολιτικές εφαρμόζονται ευρέως και σε κράτη του δυτικού κόσμου υπό το πρόσχημα συχνά της καταπολέμησης της σοβαρής εγκληματικότητας όπως της τρομοκρατίας, της παιδικής κακοποίησης ή της εμπορίας ναρκωτικών ουσιών.
Με αμφιλεγόμενες μεθόδους ψηφιακής επιτήρησης σύγχρονες προηγμένες χώρες καταγράφουν ταξιδιώτες λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων, παρακολουθούν την συμπεριφορά ακόμα και μαθητών και «φακελώνουν» πολιτικούς ακτιβιστές και πολίτες που συμμετέχουν σε πορείες διαμαρτυρίας.
Συνολικά, σε 47 από τα 65 κράτη όπου διεξήχθη η έρευνα παρατηρήθηκαν συλλήψεις χρηστών για τον διαδικτυακό τους λόγο πολιτικού, κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχομένου κατόπιν διευρυμένης ψηφιακής παρακολούθησης.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, οι αστυνομικές αρχές του Λονδίνου παρακολουθούσαν την διαδικτυακή συμπεριφορά 9.000 ακτιβιστών όλου του πολιτικού φάσματος με την πλειοψηφία αυτών δίχως ποινικό παρελθόν χρησιμοποιώντας συστήματα γεωεντοπισμού και αναλύοντας τις αναρτήσεις τους σε Facebook, Twitter και άλλες πλατφόρμες.
Κοντά στα ανωτέρω οφείλουμε να λάβουμε υπόψη ότι πλέον τα περισσότερα κράτη διαθέτουν εξελιγμένα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που προσφέρουν στις κυβερνήσεις ανυπολόγιστες δυνατότητες ψηφιακής επιτήρησης των πολιτών όσο ποτέ άλλοτε με βαρύτατες επιπτώσεις σε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
phgh